نگاه امروز

سخنی با نقد و منتقد نقد چیست ومنتقد کیست ؟ آیا نظریه ها وتئوری ها ودرسنامه های ادبی منتشره و ترجمه ای وتحصیلات اکادمیک مرتبط ،درحوزه ی نقد،کاربرددارد؟ قطعاّ جواب منفی نیست.ما نیازمند کرسی ادبیات معاصر و نقد ونظریه ادبی دردانشگاهامان هستیم . اما اینها هم ،همه ی کار نیست . ونیز، بدان مقصود هم نیست که،هردرس خواننده ای تا سطح دکترا هم منتقد بی عیب و نقصی هست . درمورد مشخص ، درس خواننده های ادبی و اکادمیک،اشتباهات فاحشی درمورد شعر وادبیات معاصر درسنوات گذشته داشته اند که موید تفکرمحافظه کارانه و ناقص ودید محدود همین دانشگاهیان چه درمورد نیما وهدایت وشاملو وعلوی وچوبک ،ساعدی وگلشیری ...بوده است . بعضاّ دیده شده منتقدی صاحب کرسی و مسلط به زبان دوم درشناحت توللی و نادرپور با شاملو و فروغ ورویائی جانب دونفراول را گرفته اند . ویا درشناخت زبان فروغ با اخوان و آتشی به بی راهه رفته . تازه اگر سروده های آتشی واخوان را قبول میکردند ودرسطح عزیزان، دکترحمیدی ودکترصورتگروعقاب دکترخانلری باقی نمی ماندند .گفتیم نقد چیست و منتقد کیست ؟ برای بررسی ونقد یک متن ادبی نیازمند فاکتورها ومولفه های زیادی هستیم که باید دید ونوشت ولحاظ کرد بدون به رخ کشیدن اندوخته ها واستناد به این یا آن نطریه پردازادبی وگاها درمبدا نقد شده ورد شده. نقد با تکیه بر نظریه های ادبی ساختارمند یعنی ماندن در زندان افراطی دیگران و فقدان خلاقانه ی منتقد،که علت وجودی ادبیات ، نفی جهان عینی وآفرینش جهان هنری است. نقدعیار ومحک وشناخت متن است ،بدون تقلیل و کاهش هستی متن . برعکس ، نقد باید برهستی متن بیفزاید و با ورود به عمق ولایه های پیدا وپنهان متن، درهستی متن، چیستی متن را دریابد و با وسعت نظربالا و با تکیه برچیستی ادبیات و اندوخته, ...ادامه مطلب

متن خلاق – نقد خلاق ازمیان بعضی آثارادبی ، درحوزه ی شعروداستان ورمان ، گاهی به متونی برمی خوریم که ظاهرا درتعاریف سنتی وکلاسیک ، مدرن وپست مدرن نمی گنجد . به عبارت دیگر، ساختارشعروداستان با هیچ کدام ازتعریف نظریه های ادبی وپیش فرض های منتقدین هم خوانی نداردواصول اولیه ازقبیل عناصرسازنده صورت شعر، مثل فرم ، موسیقی ، عاطفه وتصویر یا عناصرسازنده ی جهان داستان مثل شخصیت ، طرح ، درونمایه لحن وتعلیق درآنها رعایت نشده است. اما آن شعروداستان ما را جذب میکند و ازخوانش آن نه تنها لذت ، بلکه به تفکر، حسی غریب ولطیف وگاهی دامنه ی خیالمان به آنچنان دوردست ها میبرد که سرخوشانه اصلا نمی دانیم درچه زمان ومکانی هستیم . فضائی لایتناهی وروشن و رویا گونه ، برکه هائی مه آلود وسراسرسپید وشیری با رگه هائی ازانواع رنگ های برآمده ازطبیعت بکر با غباری کم رنگ ورنگ پریده ازخورشید ورویائی رنگین کمان گونه ازچهارفصل ، توامان دریک جا . غربی ها به این گونه آثارمی گویند :" زیبائی والا" ( BEAUTIFUL SUBLIME ) . ما شرقیان چه می گویم ؟ متن " فاخر" . نارسا نیست ؟ زیبائی غریب ؟ زیبا وبا شکوه ؟ منیاتوری بدیع ؟ زیبا و بی بدیل ؟ زیبا ورشک انگیز ؟ ... تحقیقا این  متن مطابق با بوطقیای ارسطوئی نیست . ازطرفی جان وجهان متن ، جهان مستمرِجهان مستمرنیست . ازطرفی متن ضد ارسطوئی هم نیست چون متن ضد ارسطوئی تعریف دیگری دارد. این متن بسان آذرگشسب ، ارتزین گونه ، به قول شاملوهیجان درجان ، لبریخته درجان آدمی ، به تعریف رویائی ، خود را تحمیل کرده برمحیط ارتدوکس واکادمیک و دانش نظریه های ادبی . با متن چه باید کرد ؟ سکوت ؟ تخریب ونقد رادیکال ؟ البته که متن اونگارد است و نگاهی نو وغیرمعمول به جان وجهان وهستی دارد . بارها گفته شده, ...ادامه مطلب

نقد وآداب آن  شعر داستان وهنر، حاصل تبانی ونتیجه ای ناشی ازسرخورده گی وانفعال هنرمند است ازجهان پیرامون اش که با دوعامل زبان هنری وتخیل ، جهان دیگری را میآفریند که هیچ شباهتی به جهان واقعی وموجود ندارد . این محصول تا زمانی که به عرصه عمومی نیامده متعلق به پدید آورنده ی آن است . اما به مجردی که نشر، عرضه ی تماشا ودراختیارعموم قرارگرفت دیگرمتعلق به تولید کننده ی آن نیست و تحقیقن والزاما ، مورد قضاوت ، بررسی ، تحلیل ، نقد و داوری قرارخواهد گرفت وگریزی هم ازآن نیست . این بررسی وتحلیل درحقیقت مورد استفاده وسودمندی سه نفریا گروه میشود . الف: مولف ب: خواننده پ : منتقد ( منتقد متن) الف -- مولف : نقد ، شناخت نویسنده است ازخودش ، توسط دیگری . به عبارت دیگرنقد ، کشف حجاب جان وجهان نویسنده است به واسطه منتقد ، ازنگاه دیگران . مولف خودش را درآینه ی دیگران با فرصت مناسب نگاه میکند وبه این آگاهی میرسد که اثرش تا کجا تاثیرگذاربوده است . ازطرفی این نقد فرصتی ست که منتقد دراختیارپدیدآورنده ی اثر، قرارمیدهد تا از وزن خود مطلع شود . ازطرفی دیگر، دررفع نواقص کوشا وتقویت نقاط قوت خویش آگاهی یابد . نویسنده ی باهوش ومستقل و مسلط به جان وجهان هستی وصاحب رای ، با نقد منتقد به جان وجهان منتقد نیز ورود میکند ودرصورت عمق و ژرفا ، شناخت پایگاه وخاستگاه اجتماعی اش،ازاوخواهد آموخت درغیراین صورت، بازآموخته است ازمنظری دیگر . درهرحال ، نویسنده ازنقد منتقد درهرصورت وامکانش ، بازنده نیست . ب -- خواننده : ما ، همیشه با یک طیف وقشرخواننده ی متون ادبی ،طرف نیستیم. اما اقشاررا میتوان به سه گروه تقسیم کرد . هرچند این دسته بندی داعمی و حرف آخرنیست . خواننده معمولی یا متعارف . خواننده ی فرهیخته یا بالاترازمت, ...ادامه مطلب

نقدی کوتاه برفیلم " انگل " محصول کره جنوبی ساخته ی: یونگ – جون –هو: parasite : جایزه امسال اسکار2020 برای فیلم "انگل"واقعه ای غیرمنتظره نبود بلکه تداوم نگاه گردانندگان وهئیت مدیره انتخاب فیلم های بر, ...ادامه مطلب

نقد و تکمیل متن شعر، داستان وهنر، حاصل تبانی و نتیجه ی ناشی ازسرخورده گی وانفعال هنرمند است ازجهان پیرامون اش که با دوعامل زبان هنری وتخیل، جهان دیگری را میآفریند که هیچ شباهتی به جهان واقعی وموجود ن, ...ادامه مطلب

نقد وخلاقیت منتقد ازمیان بعضی آثارادبی ، درحوزه ی شعروداستان ورمان ، گاهی به متونی برمی خوریم که ظاهرا درتعاریف سنتی وکلاسیک ، مدرن وپست مدرن نمی گنجد . به عبارت دیگر، ساختارشعروداستان با هیچ کدام ازت, ...ادامه مطلب

نقد     منطق     – منطق نقد درجهان "تک منطق" نمی توان به نقد نشست . نقد تابع مولفه هائی است که تا درنقد لحاظ نگردد، ارزش اعتباری وامکان برخورداری ازاستقبال وحمایت مخاطب نخواهد داشت .همانطورکه نویسندگان وشاعرا, ...ادامه مطلب

  نقدی   بر   کتاب   :   شاید   مرا   دیده     باشید   با ..نوشته :عباس باباعلی : نشرنودااین متن درفرهنگسرای ملل باغ قیطریه درحضورنویسنده وجمعی از دوستان قرائت شدپیش درآمد :من جزء محدود دوستان باباعلی هستم که تقریبا اکثر, ...ادامه مطلب

نقد و دانش آکادمیک دانش آکادمیک برای نقد اگرچه ازضروریت یک منتقد حرفه ای است اماازآنجاکه هنربرخواسته ازانفعال هنرمند ازتجربه ی پیرامون اش آغازمیشود ، کمتر می توان آن را درچارچوب خشک قواعد و منطق علت ومعلولی محصورکرد . به عبارت دیگر، فعل هنرمند برخواسته ازانفعال اوست . ازآنجا که این فعل وانفعال درتخیل وعاطفه واحساس شکل می گیرد ، درلحظه ای برق آسا و یا هیجان د, ...ادامه مطلب

دوستی از بوشهر تماس گرفت از"تاریک ماه " گفت . گفتم خوانده ام وچیزی نوشته ام ودرنقد چهارشنبه خوانده ام . طالب آن شد .یاداشتی برکتاب" تاریکِ ماه" نوشته : منصورعلیمرادی: نشر روزنه این گغتاردربیست وهفتمین نشست ازسلسله جلسات نقد چهارشنبه قرائت شد."خون برادر را از برادرمی گیرند .مرسوم منطقه است ". دختر به جای خون بست . میراثی شوم ، از باستان درد، درکوه و بیابان وصحرا . رسم منطقه و قبیله و طایفه وجهان عرفی ایلات است . داستان بلند " تاریک ماه "علیمرادی این گونه آغازمیشود . راوی دردامِ تارعنکبوت تنیده ی، نقلی خویش  است. میرجان،حالا شیفته ی روایت است. او برخلاف "شهرزاد" که روایت می کند تا مرگ را به تاخیر بیندازد ، میرجان به پیشواز مرگ می رود بی آنکه بخواهد . آیا علیمرادی آشنازدائی کرده ؟ شاید . آیا راوی فربه و شیرین زبان، بازی مرگ - روایت – مرگ را، آگاهانه انتخاب می کند ؟ جای تردید است. متن درسه سطح با ضمیریکسان روایت میشود . واگویه با خود،با گراناز،هانی غایب وخورشید میزبان و حاضر. خواننده با پردازش شنیداری این سه سطح ، پی به هویت میرجان وایل و تباراو میبرد . درحقیقت با این سه سطح میرجان ساخته میشود . میرجان،دراین سه واگویه نیل به زندگی ، شیدائی و عشق دارد . عشقی درچهار سلسله .آهو، گراناز،هانی و زندگی . اولی توسط مار جوانمرگ میشود . گراناز دررسم منطقه – خون بست- به تاراج می رود . هانی صاحب د, ...ادامه مطلب

هنرنقد - نقدهنرآیا نقد کاری ست هنری؟ شاخصه های یک منتقد اکادمیک،جدی واخلاقمند و با هوش چیست ؟ نقد درروند بررسی وتحلیل متن ،اهدافی را مد نظر دارد که پیش فرضهای اولیه منتقد اخلاق مداروکاربلد است . اما درمواجهه با متن ،گاه متن درحد انتظاراین پیش فرض ها نیست و یا متن با پیشنهادات جدید ، فراتراز انتظارمنتقد است . درحالت اول ، تکلیف منتقد مشخص وفقدان المان های حداقلی ، از قیبل تخیل، معاصربودن ، مدرنیته ، مختصات عصر روشنگری، عدم ساخت آشنا ، چند صدائی، زبان پویا وضرب آهنگ مناسب ولذت خواننده ، کمترین فضا را برای نقد فراهم می آورد . در حالت دوم ، اگر متن فراتر از حداقل های موجود است ، یعنی متن ، نه تنها تمامی اتتظارات منتقد با هوش را پاسخ می دهد بلکه دارای شاخصه های جدید، تخیل قوی ،عدم قطعیت ، نو، متکثر، درخشش زیباشناسی بکر، پیشنهاد زبان و فرمی تازه و احتمال مانده گاری آن اگرزیاد باشد، تکلیف و وظیفه منتقد چند برابرمیشود و نباید از کنارچنین متنی به ساده گی گذشت . بارها شنیده شده که کتابی پس ازنشردرمحاق سکوت سپری کرده و بعدها کس یا کسانی به صورت اتفاقی آن را کشف و مجداُ به سطح نقد وبررسی فرا خوانده شده اند . در چنین حالتی ، افسوس منتقد ِجدی را بر می انگیزد . نقد چالش برانگیز و پویا در فضای جریان ساز شکل میگیرد . منتقد جریان ساز در بررسی و تحلیل متن ، فراتراز نویسنده حرکت میکند و اگردر نقد خود , ...ادامه مطلب

نقدی برکتاب "رسیدن به دور" نوشته قباد حیدردرستایش عشق های بارانی اسطوره ها عناصری ازواقعیت رادرخود دارند . امافراترازواقعیت حرکت میکنند وازهمین روماندگارند. پژواک اسطورها درفرهنگ شفاهی، سینه به سینه نقل تادرفرهنگ وهنرمکتوب جاودانه باقی میماند وازقومی, ...ادامه مطلب

ترجمه ونقدترجمه ونقد مقوله ای است خارج ازاراده ی مولف ونویسنده . یکی به قصد وهدف انتقال تخیل واندیشه ی مولف به دیگری یا دیگران ودومی به قصد وهدف گشوده گی متن وارزیابی ارزش هنری ودرتحلیل نهائی کشف حقیقت متکثرمتن وروح زمان درآن . ترجمه ونقد دریک زمینه نقطه ی مشترک دارند و آن دیده نشدن مترجم ومنتقد است, ...ادامه مطلب

نقش فلسفه درنقد ادبیات وهنررویکرد اهالی فلسفه ، مخصوصا اندیشه ورزانی که دردهه 70و 80 خورشیدی ، ترجمه را نوعی تفکر میدانستند ، به متون کهن پارسی به ویژه فردوسی وحافظ ، پدیده ای نو، مترقی ، رهائی بخش واتقاقی قابل پیش بینی بود . همه ی حرف صاحب این قلم نیزهمین بوده وهست که متفکران فلسفه درایران بدون کم , ...ادامه مطلب

نقد رهائی بخشهدف ازنقد چیست ؟ آیا تخریب وتخطئه است ؟ یا ستایش و صدآفرین گوئی است ؟ یا گشایش متن و ظرفیت های پنهان مانده و سپید خوانی آن است  وگسترش هستی متن ؟ کدام ؟ ذهن های رادیکال ، معمولا به یکی ازدو سویه ی بالا گرایش دارند . اما نقد "رهائی بخش " به عنوان بخش جدائی نا پذیر ازمتن "رهائی بخش " ، مت, ...ادامه مطلب