نقد و تکمیل متن

نقد و تکمیل متن

شعر، داستان وهنر، حاصل تبانی و نتیجه ی ناشی ازسرخورده گی وانفعال هنرمند است ازجهان پیرامون اش که با دوعامل زبان هنری وتخیل، جهان دیگری را میآفریند که هیچ شباهتی به جهان واقعی وموجود ندارد . این محصول تا زمانی که به عرصه عمومی نیامده متعلق به پدید آورنده ی آن است . اما به مجردی که نشر، عرضه ی تماشا ودراختیارعموم قرارگرفت دیگرمتعلق به تولید کننده ی آن نیست وتحقیقن والزاما ، مورد قضاوت ، بررسی، تحلیل، نقد وداوری قرارخواهد گرفت وگریزی هم ازآن نیست . این بررسی وتحلیل درحقیقت مورد استفاده وسودمندی سه نفر یا گروه میشود .

الف: مولف. ب: خواننده . پ : منتقد ( منتقد متن) الف -- مولف : نقد ، شناخت نویسنده است ازخودش ، توسط دیگری . به عبارت دیگرنقد ، کشف حجاب جان وجهان نویسنده است به واسطه منتقد ، ازنگاه دیگران . مولف خودش را درآینه ی دیگران با فرصت مناسب نگاه میکند وبه این آگاهی میرسد که اثرش تا کجا تاثیرگذاربوده است . ازطرفی این نقد فرصتی ست که منتقد دراختیارپدیدآورنده ی اثر، قرارمیدهد تا از وزن خود مطلع شود . ازطرفی دیگر، دررفع نواقص کوشا وتقویت نقاط قوت خویش آگاهی یابد . نویسنده ی باهوش ومستقل و مسلط به جان وجهان هستی وصاحب رای ، با نقد منتقد به جان وجهان منتقد نیز ورود میکند ودرصورت عمق و ژرفا ، شناخت پایگاه وخاستگاه اجتماعی اش،ازاوخواهد آموخت درغیراین صورت، بازآموخته است ازمنظری دیگر . درهرحال ، نویسنده ازنقد منتقد درهرصورت و امکانش ، بازنده نیست .

ب -- خواننده : ما ، همیشه با یک طیف وقشرخواننده ی متون ادبی ،طرف نیستیم. اما اقشاررا میتوان به سه گروه تقسیم کرد . هرچند این دسته بندی دائمی و حرف آخرنیست . خواننده معمولی یا متعارف . خواننده ی فرهیخته یا بالاترازمتعارف وخوانده ی حرفه ای یا کارشناس و اهل فن . هرسه گروه درنقد دنبال آن هستند که این ابزاربه ارتقاء فهم هنری وادبی آنان کمک کند تا زوایای روح متن اگرنیافته اند برای آنان عریان یا حداقل با اشاره ومصالح ومنابع لازم ، ذهن آنان را برای تفکر و یاآوری وزیبا شناسی هنری ولذت مضاعف،حساس کند. ازطرفی با این نقد خوانده به میزان وفهم خود آگاه ودرصورت لذت وتفکر،انتظاراوازمتون به مرحله ی بالاتری ارتقاء مییابد.طبیعی ست که به مرورزمان این سه طیف خوانده ،منتقد مورد وثوق خود را انتخاب وبا اعتماد به اومتن مورد نظر تهیه کنند . این موضوع قابل تعمیم به تمام آثاری هنری می تواند باشد .

پ -- منتقد : آفرینش آثارهنری به ویژه شعر وادبیات داستانی کاری ست برق آسا ، ناگهانی ، به قول شاملوهیجان درجان وگاه جنون آسا چون روح آینه و یا به تعبیر رویائی ِشاعر، لبریخته . اما نقد کاری ست فرهیخته ، فنی با دانش آکادمیک وآگاهی وسیع ، به گسترده گی تمام تاریخ بشردرتمامی عرصه ها به ویژه تاریخ هنر و فلسفه ، مکاتب و زیبا شناختی هنری کلاسیک و معاصر و جایگاه مولف وخوانده وسلایق آنان . ازطرفی نقد پایه های اخلاقی واعتمادی دارد . هنرمند درزمان آفرینش اثرخود درحیاط خلوت اختصاصی اش تنهاست . تنها شریک و همدم او ذهن پویا و حساس ومتخیل اوست تا از"هیچ " جهانی را بسازد که دیگران هرگز به آن عرصه ورود نکرده اند . اما منتقد جهانی حاضر و آماده به نام " متن " پیش رو دارد که باید این جهان را تفسیر و تحلیل کند . منتقد دربرهوت نقد ، نباید جزء " متن " وآنچه " متن" ارجاع می دهد ، چیز دیگری را لحاظ کند مگرآنجا که " متن " چیزی می گوید تا چیزی نگفته باشد . ناگفته های " متن" هم که میدان و زمین بازی نویسنده است ومنتقد درصورت وجود واقعی میتواند و الزاما بررسی وبه قول معروف رمزگشائی وکشف حجاب کند . البته این مهم می تواند با احتیاط ، حدس وگمان ، شک وتردید مطرح وفرا روی مخاطب بیاورد . این جا مولف به مثابه ی مهمان "متن" ، نه روح " متن"، حضوری اندک دارد و منتقد مجازنیست درزمانی که "متن " حضوری مکتوب یا شنیداری یا تصویری یا اجرائی دارد به مولف ومصاحبه های احتمالی او ارجاع دهد . هرشعر و داستان خوب یا هر اثر هنری ، باید امکان جدید ایجاد و خلق کند که " هیچ " مشابهتی با آثارما قبل خود را نداشته باشد . منتقد باید مدام یاآوری کند که جزء تخیل بشری " هیچ " واقعیتی درادبیات وهنروجود ندارد . هراثرهنری جدید ونو، باید حامل گفتمان تازه ای را تئوریزه و تبیین کند . هرگفتمان تفکرانتقادی درحوزه ی نظری ونقد ادبی وهنری ، اگربه نحوی با اندیشه ی جریان سازی همسوئی نداشته باشد لاجرم ازنمونه های غیرماندگارتاریخی نقد خواهد بود . نقد کاری ست به شدت سخت ونیازمند دانش وسیع ازتاریخ ،فلسفه وهنر،نظریه های ادبی جهانی ومعاصروکلاسیک تا فرهنگ وهنرپارسی، هلنی، رم باستان ،مصرکهن ،خاورمیانه وارجاعات ادیان ومتون مقدس وعصرروشنگری ودانش اکادمیک با هوشی خلاق ونظرگاهی مستقل وجریان سازی هنری ،همراه روح زمانه وصدالبته "زبان " به مثابه "خانه ی هستی " به تاکید هایدگری آن است . این فرآیند ذخیره علمی ، به منتقد این فرصت را میدهد تا با اشراف بر" متن " مولف و با نفوذ به عمق وژرفای " متن " ، آنیت " متن" را درک و با تکیه بردانش خود راه را بر" گشودگی متن" برای خوانده ی سه گانه ، نویسنده و هویتی مستقل برای خود ، به مثابه تکمیل کننده ی "متن " ، هموار و یار و یاورخواننده ومولف باشد .