نگاه امروز

بازی اندیشه : هنرپیش ازآنکه مفهومی را انتقال دهد ، باید زیبائی ونحوه ی اجرایش ما را مسحورکند . بعد با سوق دادن مخاطب به "بازی اندیشه"، خواننده را به درنگ وتاخیردردریافت معنا هدایت کند . به شکلی که این مفهوم ومضمون ، به سمت اقتدارمعنای واحد متمایل نشود وخواننده نیزنباید به این احساس برسد که پشت این کارهنری تصمیم گیری مهندسی شده ای درصدد تحمیل اندیشه ای است ازجنس دوآلیسم خیروشری . بلکه با تکثر، رها سازی معنا ، معناگریزی نه معنا سوزی ، جهت بعُد دادن به معنای متکثر، پایان باز، به خواننده فرصت دهد تا با مشارکت با متن وایجاد پرسشگری به "بازی اندیشه" وتشکیک درنتیجه گیری سطحی وساده سازی به ،عمق وژرفای ولذت متن برسد . نا گفته نماند معنا گریزی ازموسیقی آغازوبعد به سایرهنرها ازجمله شعرو نمایش وادبیات داستانی سرایت کرد . معنائی که با درک زیبائی وفرم اجرای ظریف وهنرمندانه آغازشود ، عین هنر" ناب"است . درمتن نباید دنبال معنای ویژه یا واحد یا یک حقیقت محض بگردیم بلکه دال های متعدد ما را به زنجیره ای کهکشانی ازخرده حقیقت های ویران شده دعوت میکند زیرا دیگرجهان ما ، جهان ِمستمرمستمرنیست بلکه جهان قطعه شده قطعه شده است . همانطورکه دیگرتراژدی بزرگ نیز، تکرارنمیشوند بلکه ملیون ها خرده تراژدی کوچک شده ، ما را احاطه کرده اند . این حرف رولان بارت (1980-1915) درسته که درنقد الزامی ندارد که به مولف توجه کنیم اما کاتب انگاشتن مولف ومرگ اوسخن درستی نیست زیرا این متن ، حاصل عمرودریافت مولف ازهستی است که ممکن است با مولف دیگری صد درصد فرق کند . این نظریه بی انصافی وافراطی است . اما درمورد خالق نبودن معنای واحد توسط مولف ، تا حدودی صدق میکند ولی درهرحال این متن هنرمندانه ، ازتراوش ذهن وجسم روح اوست . بازای, ...ادامه مطلب

کدام تفکر – کدام جایگاه اطلاق متفکرادبی برای استاد براهنی اندکی با احتیاط باید گفته شود . بهتراست به ایشان گفته شود منتقد – شاعر وداستان نویس که بیشتر برازنده ایشان است . اساسا براهنی ازدوطرف ( اهالی فرهنگ وهنر) مورد ستم واقع شده ومیشود . یکی منتقدان بی رحم وبی انصاف و دیگری هواداران متعصب و شخصیتِ محورِبت ساز.دردو دهه ، چهل وپنجاه ، براهنی با جریان سازی وایجاد موج ونقد جدی وحرفه ای تا اندازه ای به تحرک فضای ادبی - هنری ایران کمک شایانی نمود . اما هیچگاه تئوری ونظریه های ادبی به صورت یک کاراکادمیک چه تالیف وترجمه به عنوان دیسکورس (discourse( یا روش تحلیل گفتمان را درآن دهه نگشود بلکه بیشترنقد احساسی – هیجانی هرچند با رگه هائی از نقد ونظریه های ادبی درآن مشاهده میشود . شاید خودش بهترازدیگران ،آن نقد ها را، نقد کرده است . البته کسی منکرکلاس های اودرسه دهه ی شصت به بعد نمیشود که براهنی این دهه با براهنی دهه چهل و پنجاه زمین تا آسمان فرق دارد . شاید بهترآن بود که انرژی اودردهه ی چهل و پنجاه، صرف معرفی وتدریس آثارفلیپ سوآلو، رامان سلدان ، میشل تاردیو،نقد لوکاج ، فولویامورگانا وترجمه رومن یاکوبسن ، باروت ، دریدا،لاکان وفوکوکه میشناخت ، میشد، تا آن همه سال افکارسارتروکارکرد صرف اجتماعی بردوش ادبیات مدرن ونوین ونوپای ایران سوارنمیشد وکاربه ساده سازی دوآلسیم خیروشری صرف تقلیل نمی یافت . مصادره علی باباچاهی وسید علی صالحی هم برای اثبات درستی اندیشه های براهنی هم به شوخی میماند تا گفتمانی تحلیلی ومنطقی . شاید اگرنظریه های ادبی مستقل ایشان همراه با گفتمان تفکرانتقادی به نظریه های ادبی ازمکتب فرانکفورت تا فرمالیست های روس وامریکا تا نقد گئورک لوکاچ وبلوک شرق ونئومارکسیستهاونقد نوونقد , ...ادامه مطلب

تفکری فراترازمرزها ادبیات وهنربه مثابه ی کالای فرهنگی ،فراملی وفرامرزی است.مهم نیست که این ادبیات درکدام نقطه ازکره خاکی آفرینش شده است بلکه آنچه مهم است بازتاب" جهانِ ِانسانی" درآن واشترکات آن ، با روح زمان معاصر ودرک برهه ی تاریخی آن است .آیا ادبیات انعکاس و بازتاب بیقراری ها ، حرمانها ، ناامیدی ها ، آمال ها وآرزوها واسطوره های بشری را پوشش میدهد یا خیر؟ اگر جواب مثبت است که ظاهرا این گونه است چرا تفکیک؟ آیا لذتی که ما ازخوانش گلستان سعدی میبریم اگر ترجمه شود،آیا درآمریکای لاتین نیزازآن لذت خواهند برد ؟ دیگر برهمه ثابت شده که ترجمه اشعار خیام نیشابوری درکشورهای انگلیسی زبان آنچنان ریشه دوانده که تا حد ضرب المثل روزمره ارتقاء یافته است . رد پای حافظ ومولانا دراشعارگوته ی آلمانی به شدت مشهود است . ما ازادبیات ترکیه ، مصر، کشورهای اسپانیائی زبان ، فرانسه،روسیه ،انگلیس ،امریکا ،اروپای متحد،هند ... بسیارآموخته ایم . وقتی رمان "صد سال تنهائی " مارکز برای مخاطب ایرانی،هندی،افغانی،مصری،فرانسوی ...لذت بخش است چرا "همسایه ها" ی احمد محمود برای دوستان افغانی ، کویتی،کوبائی، برزیلی ...لذت بخش نباشد ؟ آن ادبیاتی داستانی که درایران نظر خواننده ی متعارف ،فرهیخته ، حرفه ای را جذب کرده ،قطعا نظرمخاطب افریقائی و آسیائی و اروپائی را جلب خواهد کرد .تمام نویسندگان صاحب نام وعنوان دربادی امردرکشور خود شناخته بعد دراثر ترجمه به دیگران معرفی شده اند .نمونه عالی آن نجیب محفوظ مصری است. وقتی "جنگ وصلح " به من ِایرانی لذت میدهد چرا "بوف کور"هدایت یا"شازده احتجاب"گلشیری یا "شوهرآهوخانم" افغانی به یک تبعه روس لذت ندهد ؟ فضای "یک گل سرخ "امبرتواکو همانقدر برای من غریب است که فضای "بوف کور" برای یک ایت, ...ادامه مطلب

نگاهی دیگر به : هملت وعقده ی ادیپ   محدود کردن نقد نمایشنامه ی"هملت" به نقد روانشناختی زیگموند فروید وژاک لاکان ، یکی ازظالم هائی ست که درمورد این شاهکار"شکسپیر" روا میدارند . ازهمه مهمتراین است که این نقد، ازجانب دوپزشکی صورت میگیرد که با "جهان داستان" وادبیات "نمایشی" اگرنگوهیم بی اطلاع، بلکه غیرمرتبط هستند . تقلیل این شاهکاربه ضمیرناخودآگاه وارجاع آن به امربیرونی وخارج از"متن"که براساس فرضیه "عقده ادیپ” استواراست،دیگردرنقد مدرن وپسامدرن جایگاهی ندارد . این نقد وتحلیل غیرحرفه ای ، درحقیقت ، ناشی ازکاهش ارزش هنری این اثرسترک تلقی واصرار و تکرارآن ، باعث پذیرش فرضیه ی نادرست ، حداقل درمورد این اثرمیشود . نقدآثارهنری جزء با ابزارهنری وتوسط متنقد حرفه ای ومسلط به فلسفه ی متقدم ومتاخر، امکان ندارد راه به جائی ببرد وازطرفی ارجاع یک امرهنری وآینده ملت دانمارک به امرروحی – روانی کودک – نوجوان شایسته این شاهکارنیست . پیش ازاینکه نمایشنامهِ"هملت" نیازبه کشف ضمیرناخودآگاه "عقده ی ادیپ" باشد این فرضیه ی استاد زیگموند فروید است که دنبال اثبات فرضیه ی خود ، نیازمند یک "هملت" است . آن چه باعث برداشت غلط استاد شده مبهم گوئی ها وکلمات نامتعارف وگاه چند پهلوونیش داراوست که درمورد مادروعمویش کلادیوس میزند که ناشی از ازدواج غیرعرفی درجامعه آن روزدانمارک اتفاق افتاده است وگاه معنای زننده وشهوانی دارد. بازی با کلمات"هملت"برعکس آگاهانه است ودلیلی برصحت وسلامت روح وروان اودارد . این گونه هنجارشکنانه سخن گفتن "هملت " درحقیقت ،اعتراض اوبه تسلط کلادیوس برکشورکه او ولیعهدش است وقتل پدروازدواج مادروارجاع آن به افکارعمومی تعمیم میدهد تا این اعتراض جنبه ی عمومی شود . منتقدان امثال فروید ولاکان , ...ادامه مطلب

نظریه های ادبی ونگاه ما   شعروداستان وهنر، فرایند وحاصل کدام واکنش آدمی است درنشئه حیات ؟ ابزارآن چیست ؟ اگرتخیل و زبان را به مثابه ی رکن اصلی این واکنش آدمی بدانیم که ظاهرا این گونه است ، میتوان گفت, ...ادامه مطلب

فرمالیست ها ونگاه ما  زمانی که معنا ساختاراست ،"چگونه" گفتن مهم تراز"چه" گفتن است . این جمله ، درحقیقت، خلاصه وچکیده ی نظرات فرمالیست ها را تبیین و فرموله میکند . البته دراین عبارت ، معنای حذف وطرد مع, ...ادامه مطلب

متن و  بازی   های   زبانی   آیا بازیهای زبانی در"متن"،صنعتگری ست؟ بازیهای زبانی اگردرمعنای"ویتگنشتاینی"آن درنظرآوریم ،خیر. البته قبل از"ویتگنشتاین" نیز، ما درمتون کلاسیک خودمان ، با این نوع بازیهای زیبا وظریف, ...ادامه مطلب

عناصرسازنده ی"جهان داستان"زبان، فرم و زاویه ی دید در"جهان داستان" مانند هارمونی " آکاردها " درنواختن همزمان چندین نت است. درمتون کلاسیک وادبیات بومی با خواستگاه چپ سنتی ، این هماهنگی(هارمونی) ساده ، رو وعیان وهندسی شده ، تک قرائتی وزمان خطی است .اما در ادبیات مدرن وپسا مدرن ممکن است چند پاره گی، متکثروچند معنائی ، عدم قرینه سازی، فاقد سلسله مراتب ، کولاژگونه, ...ادامه مطلب

یادداشتی برداستان "رازخانه شکیب "  - اختصاصی چوک*نوشته : مائده مرتضوی  راز خانه شکیب اولین داستان از مجموعه‌ای به همین نام است که امسال در فهرست نامزدهای مجموعه داستان برگزیده جلال آل احمد قرار گرفت. داستان با زاویه دید دانای کل روایت می‌شود و صدای نویسنده را در مدت روایت می‌شنویم. داستان شروعی درخش, ...ادامه مطلب

ازنگاه دیگر نقد فیلم "فروشنده " : عباس عوضی آیا فیلم "فروشنده" فیلم خوبی ست ؟ فیلم فروشنده افشا کننده تزلزل دربنیاد "روابط انسانها  و خانواده های جامعه معاصر" است .اصغر فرهادی کارگردان فیلم فروشنده  درمصاحبه با ماهنامه "فیلم" مهر ماه  95 به  شماره 514 چنین میگوید : "آنچه برایم مهم است این است که به موضوع حریم های خصوصی در کنار تم های دیگر اهمیت داده شود  .زنی که در تاکسی  می‌نشیند حریم خصوصی برای خودش قائل است و نمی خواهد کسی به او نزدیک شود .کسی که موبایل دارد دوست ندارد کسی به حریم خصوصی اش نزدیک شود .این که حریم خصوصی چه جایگاهی در زندگی امروز ما دارد یکی ,ترس از نگاه دیگران,چاوشی از نگاه دیگر,فردوسی از نگاه دیگران,ایران از نگاه دیگران,جبل از نگاه دیگر,معماری از نگاه دیگر,جنگ از نگاه دیگران,علی از نگاه دیگران,شریعتی از نگاه دیگران,زمین از نگاه دیگر ...ادامه مطلب